Bu derlem çalışması öncelikle lisanüstü programlarında eğitim gören öğrencilere ve Türkçenin tarihsel dönemleri üzerinde çalışan araştırmacılara hizmet edecektir. Bunun yanı sıra Türkçenin bu iki tarihsel dönemine ilgi duyan herkes derlemden faydalanabilecektir. Proje sonunda oluşturulan bu derlem çalışması, internet erişimine de açılacak, isteyen herkes bu derlemin her türlü özelliğinden faydalanabilecektir.
Derlem, dilbilgisi ve kuramsal dilbilim araştırmalarında kullanılmak üzere, bir dilin türlü kullanım alanlarından derlenmiş örneklerinin bilgisayar tarafından okunabilecek biçimde bir araya getirilmiş kümesidir. Geniş hacimleriyle dil ve dilin olası tüm kullanımlarına ilişkin çeşitli sorgulamaların gerçekleştirilebildiği yapılandırılmış veri tabanları olarak iş gören derlemler, genel dil derlemleri şeklinde yapılandırılabildikleri gibi özel alan derlemleri olarak da yapılandırılabilirler. Bilgisayar teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte son yıllarda farklı dillerin gerek genel gerekse özel alan derlemleri hazırlanmış ve kullanıma açılmıştır. Bu derlem çalışmalarının ürünü olarak özellikle dillerin öğrenim ve öğretiminde referans alınan sözcük sıklık listeleri oluşturulmuştur.
Bugüne kadar Türkiye Türkçesi, birkaç Türk dili ve Türkçenin bazı tarihi dönemleri için derlem ve veri tabanı niteliğinde çalışmalar yapılmışsa da, Türkiye Türkçesinin tarihsel dönemleri olan Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlıca için kullanılabilir kapsamlı bir veri tabanı bulunmamaktadır. Yaklaşık yedi yüz yıllık (1320 yy) bir süreyi kapsayan Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlıca dönemlerinde Dede Korkut Hikayeleri, gazeller, kasideler, şair tezkireleri, mesneviler başta olmak üzere pek çok türde sayısız eser verilmiş ve bu eserler üzerinde çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Buna rağmen yapılan bu çalışmalar, bireysel metin yayınlarından ibaret durumdadır ve söz varlığı, biçim bilgisi, söz dizimi gibi dilbilgisel alanlar noktasında dönemi bir bütün olarak değerlendiren, araştırmacıların dönem üzerinde daha detaylı çalışmalarda bulunmasını sağlayacak bir nitelik arz etmemektedir. Öngördüğümüz derlem çalışması ile dönemin söz varlığı başta olmak üzere çeşitli dilbilgisel özellikleri toplu bir şekilde araştırmacıların kullanımına sunulacaktır. Bu sayede, Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlıca dönemleri üzerine çalışmalarda bulunmak isteyen araştırmacıların diledikleri veriye kolayca ulaşmaları sağlanacaktır. Derlem içerisinde çeşitli ölçütlere göre söz varlığı boyutunda ve diğer boyutlarda tarama işlemi gerçekleştirilebilecek, böylece, çalışmalarda tarama için ayrılması gereken süre oldukça kısaltılarak, hem bu süreyi diğer faaliyetler için daha etkin bir şekilde kullanmaya hem de daha nitelikli çalışmaların ortaya konulmasına zemin hazırlanmış olacaktır. Öte yandan, hazırlanması öngörülen bu derlem, ilgili çalışmalara örnek olma özelliğiyle diğer bilim dallarına da hitap edecek, Türk dili çalışmaları için sık kullanılacak başvuru kaynaklarından biri durumuna gelecektir. Ayrıca, proje kapsamında geliştirilecek olan yazılım da daha sonraki derlem çalışmalarına örnek teşkil edecektir.
Bu derlem çalışması öncelikle lisanüstü programlarında eğitim gören öğrencilere ve Türkçenin tarihsel dönemleri üzerinde çalışan araştırmacılara hizmet edecektir. Bunun yanı sıra Türkçenin bu iki tarihsel dönemine ilgi duyan herkes derlemden faydalanabilecektir. Proje sonunda oluşturulan bu derlem çalışması, internet erişimine de açılacak, isteyen herkes bu derlemin her türlü özelliğinden faydalanabilecektir.
Proje aşamaları; (1) teknik donanım temini ve ön hazırlıklar, (2) derlem oluşturma, (3) veri analizi ve ayıklama, (4) veri değerlendirme, (5) sonuçlandırma ve yayıma hazırlama olmak üzere beş temel basamaktan oluşmaktadır. Projede yürütücü dışında on araştırmacı görev alacaktır. Projenin 01/02/201401/02/2016 tarihleri arasında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.
Bu proje Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlıca üzerine yapılmış eserleri başta sözvarlığı olmak üzere elektronik ortama geçirerek biçimbilgisel ve sözdizimsel işaretlemelerle derlem tabanlı bir uygulamayı ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu sayede 13.20.yüzyıl Türkçesi bilgisayar tarafından okunabilirişlenebilir duruma gelecek ve böylece başta Türk dili/dilbilimi araştırmacıları olmak üzere Sosyal Bilimler’in diğer alanlarındaki araştırmacıların erişimine açık bir platform oluşturarak onlara temel ve pratik bir başvuru kaynağı olacak bu derlem çalışmasıyla sözü edilen dönemle ilgili dilsel malzemeye erişim kolaylığı sağlanacaktır.
Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlıca derlem çalışmamızın amacı ve proje sonunda ulaşılmak istenen hedefler şu şekildedir:
1. Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlıca transkripsiyonlu metinleri tarayarak sözcük listesini hazırlamak.
2. Türk dilinin yaklaşık 700 yıllık (13.20. yy) bir döneminin söz varlığını kayıt altına almak.
3. Söz konusu dönem içinde üretilen binlerce eseri tek bir veri tabanında birleştirerek ilgili alanda çalışma yapacak araştırmacılara veri sağlamak.
4. Sosyal bilimler alanında çalışan araştırmacılar için örnek bir derlem çalışması sunmak.
5. Lisans ve lisansüstü eğitmen ve öğrencileri için ilgili derslerde kullanılmak üzere ders malzemesi sunmaktır.
Detaylı bilgi için lütfen mail atınız.
Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü - ctl@hacettepe.edu.tr